Het blad begint te vallen en de ochtenden worden koeler – de herfst heeft nu echt zijn intrede gedaan in onze tuinen. Één van mijn vriendinnen vroeg mij wat te doen met haar tuin in Oktober of November. Want zij las overal; dat Oktober maand een cruciale maand is om je tuin voor te bereiden op de winter. Als tuinontwerpster en de trotse eigenaresse van Florera, deel ik graag mijn expertise over het snoeien van tuinplanten in oktober. Daarnaast geef ik ook graag andere tips om je tuin herfstklaar te maken.
Snoeien in de herfst
Laten we het over tuin ‘fatsoeneren’ hebben, in plaats van snoeien. Ik legde mijn vriendin uit dat zwaar snoeien in oktober vaak een slecht idee is. Veel informatie online mist echte vakkennis. In mijn blogpost op https://florera.nl/tuin-in-herfst/ leg ik uit waarom afgevallen bladeren belangrijk zijn voor de bodem.
De afgelopen 40 jaar waren we té netjes in onze tuinen: we ruimden alles op. Maar het blad op zwarte grond in tuinen moet blijven liggen. Blad van het gazon verwijderen is prima, maar niet uit borders met struiken en bloemen!
De beste manier voor een mooie, gezonde tuin is het blad laten liggen en de tuin natuurlijk laten rijpen. Het idee van een herfstbeurt is commercieel bedacht. Lees ook mijn blog op https://florera.nl/tuin-in-herfst/ helemaal tot onderaan voor een zomertip over waterbesparing.
De 4 belangrijkste factoren waarom planten groeien en bloeien zijn naast het type bodem:
vocht, licht, voeding en zuurstof.
Vocht, licht en voeding weten we allemaal, maar de meeste mensen weten niet dat planten zuurstof nodig hebben bij hun wortels om goed te kunnen groeien. Het schoonvegen van de zwarte grond is dus echt uit den boze. Afgevallen blad zorgt er juist voor dat kleine beestjes beschermd worden en gewoon door de grond kunnen blijven kruipen. Deze kleine insecten zorgen hierbij voor gangetjes in de bodem, waardoor er zuurstof bij de wortels van de planten kan komen. Het weghalen van het afgevallen blad zorgt ervoor dat zowel de wortels van de planten en de kleine diertjes onbeschermd zijn voor de lagere temperaturen en gure herfst- en voorjaarswind.
Waarom niet snoeien, en wat mag wel?
Het klinkt misschien gek, maar alle stelen die er zijn. Met blad of zonder blad, helpen de natuur mee om gezond te blijven. En de gezondheid van de natuur draagt bij aan de gezondheid van alle dieren in onze tuin en daarbij ook aan onze gezondheid.
Het afgevallen blad is ook een hele goede bescherming voor de eitjes, rupsen en poppen van vlinders. Zij overwinteren tussen uitgebloeide beplanting of onder gevallen blad. Laat uitgebloeide planten dus vooral met rust en maai niet in de winter, want ook in je gras vinden ze het prettig om te overwinteren.
Is te tuin te rommelig geworden, dan mag je gerust hier en daar wat fatsoeneren, zoals wat doorgeschoten lange takken van groenblijvende beplanting terug nemen. Het is goed om van de takken een stapeltje te maken. Hier kunnen dan de vlindersoorten overwinteren die hier in Nederland blijven, zoals de dagpauwoog, de kleine vos, de gehakkelde aurelia en de citroenvlinder.
Je mag ook de toppen van bepaalde bloeiende planten een stukje terugnemen, zodat er wat meer rust in de tuin ontstaat. Vooral Nepeta kan erg slordig worden. Maar doe dit alleen indien het je enorm stoort en jijzelf er onrustig van wordt. Want heb je wel eens gezien hoe mooi de dauwdruppels tijdens de ochtenduren in deze warboel aan oude uitgebloeide steeltjes zijn? Of alle schitterende webjes van spinnen die glinsteren in het ochtend zonnetje!
Wat doe je met mediterrane planten zoals lavendel?
Lavendel
Het snoeien van Lavendel ea. planten die van oorsprong uit het Mediterrane gebied komen, zijn gevoeliger na de snoei voor koude, vorst en gure wind dan de meeste andere planten. Eigenlijk geldt dit voor alle planten met grijs blad.
Alle lavendel soorten behouden dit grijze blad tijdens de wintermaanden. De planten slaan weinig energie op in hun wortels en moeten daarom altijd wat blad hebben om verder te kunnen groeien in het voorjaar.
Het bovenstaande betekent dat je tijdens het najaar alleen vormsnoei mag toepassen.
Hiermee stimuleer je de vorming van de scheuten waar je de plant in het voorjaar op terug zet. Maar dit werkje dient begin Oktober al afgerond te zijn. Echter als jouw lavendel nog lekker aan de bloei is zou ik deze met rust laten. Je kunt dan direct na de bloei alleen de uitgebloeide stelen van de planten knippen en heel licht de topjes meepakken. De rest gebeurt in het voorjaar.
Dus het snoeien van Lavendel alleen in het voorjaar en in Oktober wat vormsnoei toepassen.Iemand die hier alles vanaf weet is Roger Bastin van kwekerij Bastin te Aalbeek. Lees hier zijn stuk over Lavendel.
Vlinderstruik
Niet alleen lavendel is gevoelig na de snoei, maar planten zoals de Hortensia, Rozen, Polygana( foto 4), Perovskia, Thijm, Santalina, Rozemarijn, Caryopteris.
Overigens kan het zijn dat de Hortensia’s, de Rozen en de Caryopteris ( foto 3) nog in de bloei zijn, zodra de herfst zich in de tuin aankondigt. Want net als de Vlinderstruiken kunnen dit laatbloeiers zijn.
Vlinderstruiken groeien snel en kunnen behoorlijk groot worden. Hierdoor kunnen ze nog wel eens voor veel onrust in de tuin zorgen. Je mag ze dan gerust wat inkorten. Maar let wel op, dat het de eerste 14 dagen nog wel goed weer blijft en er geen zware vorst wordt verspeld.
Waarom een Vlinderstruik nu juist niet snoeien in Oktober of November? Een Vlinderstruik bloeit op z’n jonge hout. Dat wil zeggen, dat de struiken bloeien op de takken die ze dat jaar aanmaken. Om een Vlinderstruik goed door de winter te helpen en volgend jaar weer te laten stralen, snoei je de struik pas eind Maart, begin April terug naar 30cm. boven de grond. Deze snoei bevordert niet alleen een meer beheersbare groei, maar het stimuleert ook de ontwikkeling van nieuwe scheuten. Hierdoor zal de vlinderstruik dat jaar weer volop vlinders en bewonderende blikken aantrekken.
Alle planten die je snoeit moet je altijd na deze handeling beschouwen als een ziek kindje en extra zorg aan ze besteden. Dat wil zeggen; in de gaten houden wat er gebeurt, want ze zijn bevattelijker geworden voor de gure herfstwind en vorst.
Siergrassen en winterbloeiende planten snoei je uiteraard helemaal niet in de herfst. Siergrassen zijn bijzonder decoratief in de winter en kunnen zo half Februari terug gesnoeid worden naar 7 tot 10cm. boven de grond.Winterbloeiende planten, zoals de Skimmia en Viburnum davidii bloeien prachtig tijdens de wintermaanden.
Hedera Helix heeft prachtige bloei en vruchten tot diep in de winter. Ook deze plant kun je beter met rust laten en vanaf half Februari of begin Maart flink terug pakken.
Planten met vruchten, zoals de Kastanje verliest al snel na de val van de kastanje zijn blad.
Een Kastanje behoort tot de 8 groepen planten die NIET mogen worden gesnoeid indien ze geen blad meer hebben. Beter is het om deze planten allemaal te snoeien zodra het blad weer aan de bomen zit. Ja, het is wat meer op te ruimen, maar daar krijg je ook weer veel voor terug.
Overige tips voor bij het snoeien van de tuin
Het snoeien van planten in Oktober vereist zeker zorg en aandacht. Zoals bovenstaand aangegeven liever niet in Oktober, op enkele uitzonderingen na. Maar zodra je de snoeischaar ter hand neemt is het een kunst op zich, en als het niet zorgvuldig wordt uitgevoerd, kan het schadelijk zijn voor je geliefde planten. Hier zijn nog enkele belangrijke overwegingen bij het snoeien, die je in gedachten moet houden:
Scherpe snoeigereedschappen
Zorg ervoor dat je scherpe, schone snoeischaren gebruikt. Botte gereedschappen kunnen planten scheuren of verwonden, wat hun gezondheid kan schaden. Reinig de snoeischaar regelmatig om de verspreiding van ziekten tussen planten te voorkomen.
Weeromstandigheden
Snoei niet als er vorst aan komt of vriest. Ook niet als er sneeuw wordt verwacht.
Bewolkte droge dagen zijn het prettigst voor alle partijen. Dat is goed voor de planten, maar zal voor jezelf natuurlijk ook prettiger zijn!
Snoeien boven een naar buitengerichte knop of zijscheut
Bij het snoeien is het belangrijk om zeker 1 cm. boven een naar buitengerichte knop of een zijscheut te knippen. Die aan de buitenzijde van de tak zit. Hierdoor stimuleer je de groei in de gewenste richting. Snoei haaks op de tak waarvan je het deel weghaalt, zodat je een mooi rond wondje krijgt. Hierdoor zal het wondje weer sneller dicht zijn dan bij ovale wonden.
Maak je tuin herfstklaar
Naast het bovenstaande wat ik je heb aangereikt, zijn er nog een paar mooie klusjes om de tuin toch “herfstklaar” te krijgen. Alles is uiteraard afhankelijk van welke planten je in de tuin hebt staan.
Laat de bodem bedekt met het meeste blad. Het is niet alleen ter bescherming voor de planten en dieren, maar het volgend jaar zul je merken dat een deel verteerd is en een ander deel er nog ligt. Dit laatste deel zorgt ervoor dat je tijdens de zomermaanden minder extra water hoeft te geven aan je tuin. Want het kleine laagje blad dat er nog ligt zorgt ervoor dat het vochtig blijft tussen het blad en de bodem.Uiteraard hoeven er geen dikke pakken blad te blijven liggen op je borders, dus ruim het overtollige maar lekker op.
En als je toch lekker bezig bent in de tuin en je hebt net een nieuwe roos aangeplant, is het verstandig om de voet van de roos op te hogen en een soort molshoop van grond, compost of stalmest te maken. Na de winter kan deze bescherming weg.
Tijdens de wintermaanden groeit er weinig in de moestuin. Enkel gewassen die nog in de moestuin staan als je wilt beginnen aan het volgende seizoen. Er zijn tegenwoordig veel duiven. Die kunnen je gewassen belagen. Het beste kun je netten of vliesdoek om de gewassen spannen om de vogels weg te houden. Wil je de vogels toch wat helpen om ook de winter door te komen, dan kun je er een paar achterwege laten.
Voordat je de vliesdoeken in de winter aanbrengt, kun je het beste in de herfst de bodem verrijken met een laagje mulch van wat blad of een dunne laag van het laatste verse maaisel. Dit mag absoluut niet te dik zijn ( paar cms.) , anders gaat het broeien.
De combinatie is een mulchlaag die voldoende koolstof en stikstof aan je moestuin zal geven. Stoffen die je moestuin planten in het voorjaar heel erg nodig hebben.
Plant bollen – De herfst is een geweldige tijd om voorjaarsbloeiende bollen te planten, zoals tulpen en narcissen, voor een kleurrijke verrassing in het voorjaar.
De tijd van bomen uit de volle grond aanplanten komt eraan. Heb je wel eens gedacht over de aanplant van een kleine kastanjeboom? Deze bestaat zeker! Of wat groenblijvende blokken van Hedera helix ‘Arborescens’? De kastanjeboom geeft extra plezier want de vruchten passen in een eetbare tuin en de Hedera blokken zijn veel beheersbaar dan losse klimop, blijft wintergroen en is een echte bijenplant.
Geef je gazon aandacht – Maai het gazon een laatste keer.
Ruim je terras op, zorg voor je plantenbakken en plaats alvast voederbakken in je tuin om vogels aan te trekken, maar geef ze nu nog niets. Want ze moeten nu nog leven op wat de natuur ze geeft, zoals bessen, nootjes en kleine insecten. Later in het jaar, wordt dit lastiger en is het heel erg fijn voor de vogels als jij ze een handje helpt. Vogels helpen bij de bestrijding van ongedierte en zorgen voor wat levendigheid in je tuin.
Oktober is een leuke maand waar je het gezellig in de tuin kunt maken met sfeerlichtjes, windlichten, kaarsjes. Voordat je zover bent kun je het hoognodige doen aan onderhoud wat bij jou past ter voorbereiding van je tuin voor de winter. Ik hoop je hiermee van veel juiste informatie en tips te hebben voorzien.
Én mijn vriendin? Was blij met deze vakinformatie. Ze lachte, want nu hield ze eindelijk eens tijd over… Tijd, energie en ruimte… die wij samen hebben besteed aan een lange wandeling in de bossen, waar we genoten van onze verbinding, verbinding met de natuur en alles wat er nu zoal aan moois te vinden is.
Ik zou zeggen: “ga ook eens, een lekkere herfstwandeling maken en genieten van al dat moois dat je tegenkomt”. Met het opvolgen van bovenstaande zal je tuin het volgende jaar nog mooier stralen.
Hulp nodig met uw tuin?
Mocht je geïnspireerd zijn geraakt om aan de slag te gaan met je tuin, dan sta ik klaar om je te helpen. Ik bied gedegen tuinadvies en doordachte beplantingsplannen om deze herfst jouw tuin helemaal voor te bereiden en je volgend jaar een stralende tuin te bezorgen.
Neem gerust contact op bij enige vragen rondom jouw tuin!
